پایش بیابانزایی و ارائه سیستم هشدار بیابانزایی (مطالعه موردی:دشت گرمسار)

چکیده پدیده بیابان زایی به عنوان یکی از بارزترین وجوه تخریب منابع طبیعی در جهان مطرح شده است و طی چند دهه گذشته کوشش های جهانی فراوانی برای مقابله و تعدیل این پدیده صورت گرفته است. از مهم ترین این اقدامات می باید به موضوع کنوانسیون مقابله با بیابان زایی و تعدیل اثرات خشکسالی از سوی سازمان ملل متحده اشاره نمود. براساس مفاد کنوانسیون بیابان زدایی کشورها ملزم به معرفی معیارهای پایش و ارزیابی و ایجاد سیستم هشدار اولیه هستند که در این تحقیق سعی شد علی رغم بکر بودن موضوع روند استقرار یک سیستم هشدار اولیه بیابان زایی ارائه شود. پژوهش پیش رو، ارائه یک سیستم هشدار در دشت گرمسار با استفاده از مدل imdpa و با نرم افزار gis می باشد. در طی این تحقیق با توجه به محدودیت آمار و اطلاعات و محدودیت زمانی، دو معیار آب و اقلیم و برای هرکدام با توجه به شرایط منطقه چند شاخص انتخاب گردید. از بین چهار دوره ی آماری مورد مطالعه دوره ی 90-1388 به عنوان وضعیت فعلی بیابان زایی منطقه درنظر گرفته شد. ابتدا با تعیین میانگین هندسی شاخص ها و سپس معیارها، وضعیت فعلی بیابان زایی محاسبه گردید و ارزش کمی شاخص ها و معیارها و بیابان زایی نهایی در 4 کلاس، کم، متوسط، شدید و بسیار شدید تقسیم بندی شد و با استفاده از gis نقشه شدت بیابان زایی منطقه در دوره های مطالعاتی رسم گردید. بر طبق نتایج برآورد شده از ارزش عددی معیارها و شاخص های مورد مطالعه، چهار شاخص خشکی ترانسو، افت آب زیرزمینی، هدایت الکتریکی آب و بارش سالانه به ترتیب با ارزش عددی 81/3، 18/3، 11/3 و 01/3 بیشترین تاثیر و دو شاخص نسبت جذب سدیم و شاخص خشکسالی به ترتیب با ارزش عددی 17/1 و 97/1 کمترین تاثیر را در بیابان زایی دارند و با توجه به تجزیه و تحلیل معیارها، معیار آب با ارزش عددی 14/3 بیشترین تأثیر را دارد و در کلاس شدید قرار می گیرد. در نهایت با توجه به شناخت معیارها و شاخص های اثر گذار در بیابان زایی، آستانه های هر شاخص تعیین گردید و مناطق حساس با توجه به کاربری منطقه، به منظور رصد این داده ها شناسایی شد تا با نصب وسایل و تجهیزات لازم این شاخص ها کنترل شوند و با گذر از آستانه خود، هشدار لازم صادر گردد. کلمات کلیدی: بیابان زایی، سیستم هشدار اولیه بیابان زایی، imdpa، دشت گرمسار، معیار، شاخص، آب، اقلیم، spi، آستانه.